دیوان سلمان ساوجی - ترکیب بندها

گر در خیبر به زور بازوی حیدر گشاد

بس که ازین قلعه را سایه حی در گشاد

هان که علی رغم بوم باز همایون ظفر

از طرف چتر شاه بال زد و پر گشاد

آنکه به یک زخم داوبازی نراد برد

مهره پشت عدو می فکند درگشاد

معدلتش تا فکند ظل همای امان

دیده نیارست باز پیش کبوتر گشاد

تا در رأفت گشاد راه حوادث ببست

چون کمر کین ببست برج دو پیکر گشاد

گاه به دندان تیغ گاه به انگشت کلک

عقده احوال ملک شاه سراسر گشاد

مفردی از خیل اوست آنکه به تنها شبی

از طرف باختر تا در خاور گشاد

منتهی از رای اوست عقل که از یک نظر

مشکل اسرار نه پرده اخضر گشاد

یک ورق از ذهن اوست آنکه فلاطون نوشت

یک طرف از ملک اوست آنکه سکندر گشاد

بخل و ستم دست و پای چون زند اکنون که شاه

پای مخالف ببست دست سخا برگشاد

آیت نصرالله است رایت سلطان اویس

گشت به برهان مبین آیت سلطان اویس

در سر من مهر او سوزش و سود فکند

شوق رخش آتشی در من شیدا فکند

قامت رعنای خویش کرد نگه زیر زلف

فتنه و آشوب در عالم بالا فکند

مصلحت من نهاد دل همه در دامنش

رفت و علی رغم من آن همه دریا فکند

آمد و اول دلم بستد و پیمان شکست

رفت و در آخر گنه در طرف ما فکند

آهوی چینی ز باد بوی دو زلفش شنید

شد متفرد ز مشک نافه به صحرا فکند

دوش به امروز داد وعده که کامت دهم

آه که امروز باز وعده به فردا فکند

لعل تو در گوش من لؤلؤ لا لا نهاد

لفظ تو از چشم من نظم ثریا فکند

قصد سرم می کنی وین نه به جای خود است

خاصه که ظل خدا سایه بدانجا فکند

مرکز دور جلال نقطه خط کمال

وز نظرش آفتاب یافته جاه و جمال

ای مژه و ابروینت تیر و کمان ساخته

جان و دل عاشقان هر دو نشان ساخته

صنع جهان آفرین بر فلک حسن تو

پیکر خورشید را ذره زبان ساخته

آنکه ز هیچ آفرید صورت جسم و روان

سرو روان تو را هیچ میان ساخته

از سر کویت صبا مجمره گردان شده

وز خم زلفت شمال غالیه دان ساخته

از رخ تو حسن را آمده وجهی به دست

صورت اسباب خود جمله بر آن ساخته

ما به تو مشغول و تو فارغ از احوال ما

ما نگرانیم و تو با دگران ساخته

در غم هجرم جهان سوخت و راضی شدم

گر به غمم می شود کار جهان ساخته

ز آتش رویت چو شمع چند بود سوخته

آنکه بود مدح شاه ورد زبان ساخته

پیش وقارش مقیم کوه کمر بسته است

وز طرف همتش طرف کمر بسته است

می دهدم هر سحر بوی تو باد شمال

زنده همی داردم جان به امید وصال

چون ز تن من نماند هیچ ندانم که چون

پی به سر آرد مرا در شب تاری خیال

خاک سر کوی توست همدم باد بهشت

آتش رخسار توست بر رخ آب زلال

با گل رخسار تو گل نگشاید نقاب

با مه دیدار تو مه ننماید جمال

قصه ما شد دراز در غم آن قد و موی

خانه دل شد سیاه در غم آن زلف و خال

تاب فروغ رخت دیده کی آرد کزان

طایر اندیشه را سوخت چو پروانه بال

بی مه دیدار تو دیده ز خود در حجاب

بی لب شیرین تو تن ز روان در ملال

می شود از روی تو ماه فلک منفعل

می برد از رای تو شاه سپهر انفعال

روز شهنشه ز روز فرخ و میمون تر است

منصب او چون هلال دم به دم افزون تر است

آنکه رقیب زمان دولت بیدار اوست

وانکه طبیب جهان خامه بیمار اوست

چشم و چراغ ظفر تیغ جهانگیر او

پشت و پناه جهان عدل جهان دار اوست

جست قضا داوری از پی کار جهان

عقل بدو اقتدا کرده که این کار اوست

تا ز در طالعش کسب سعادت کند

کرده گرو مشتری خامه به بازار اوست

نام شهنشه کند سکه ؤ زر بر جبین

زان زده کارش به زر دولت دینار اوست

ای که غلام تو گشت خسرو سیارگان

صبح گواهی به صدق داده که اقرار اوست

صفه قدر تو راست منزلتی از شرف

دایره آفتاب شمسه دیوار اوست

مرکز جاه توراست مرتبتی کز جلال

این کره لاجورد نقطه پرگار اوست

روی زمین آن توست ملک فلک نیز هم

عالم انسان تو راست ملک و ملک نیز هم

ای ظفر و نصرتت پیشروان حشم

کوکبه انجمت پسر و ماه علم

کاتب امر تو راست زیر قلم روز و شب

خاتم ملک تو راست زیر نگین ملک جم

گشته ز گرد رهت چشم کواکب قریر

خورده به خاک درت روح ملایک قسم

نسبت اصلی یم با دل و با طبع توست

از دل و طبع تو یافت این گهر پاک یم

حکمت اگر پای در پشت سپهر آورد

خنگ فلک بر زمین بس که بمالد شکم

رای تو چون تیغ زد صبح برآمد ز کار

عزم تو چون سیر کرد ماه فروشد به غم

با علمت آسمان کسر عدو نصب کرد

با سپهت روزگار فتح جهان کرد ضم

فتح دژی چون کنم ذکر که پیش خرد

با شرف دولتت فتح جهان است کم

عالمیان شکر این عالم تمکین کنید

بنده دعایی به صدق می کند آمین کنید

مطرب گردون شها پرده سرای تو باد

خشت زر آفتاب فرش سرای تو باد

فضل خدای است عام لیک هر آن دولتی

کز فلک آید فرود خاص برای تو باد

یار و نگهدار خلق لطف خداوند توست

یار و نگهدار تو لطف خدای تو باد

هر چه تصور کند قیصر و خاقان و رای

رای رزین همه تابع رای تو باد

با کف راد تو ابر، کیست که نامش برند

بحر عیال تو گشت ابر گدای تو باد

تا ز افق طالعند باز سپید و غراب

بر سرشان روز و شب ظل همای تو باد

تا که قبای بقا زیب تن آدمی است

دامن آخر زمان وصل قبای تو باد

کار خلایق کنون مدح و ثنای تو گشت

ورد ملایک همه حرز دعای تو باد