هیلاج نامه عطار - هیلاج نامه - در نموداری یقین میان جان و دل و فرق در میان اینها

بجان و دل قدم زن اندرین راز

بجان و دل نگر انجام و آغاز

بجان و دل درینره باز بین تو

ز جان و دل تمامت راز بین تو

چو جانت واصل عهد الست است

از آن فارغ درین صورت نشسته است

چو جان تست اصل ذات جانان

نموده رخ درین ذرات جانان

چو جان تست اصل ذات بیچون

چرا گوئی که این چونست و آن چون

همه در چون و چه افتاده تو

از آن در چون و چه آزاده تو

ز چون و چند در آخر چه دیدی

بگو با من که در آخر چه دیدی

همه اندر چه و در چند و چونند

از آن در نفس کافر سرنگونند

ترا چون نفس سگ گور است اینجا

از آن ایش یقین گور است اینجا

ترا چون نفس سگ کردست صیدت

از آن بستست اندر بند قیدت

ترا تا نفس باشد با تو همراه

نخواهی یافت اینجا رؤیت شاه

ترا تا نفس باشد هم جلیست

نیاری دید دیدار نفیست

تو نفس سگ برون گردان در اینجا

که بی نفس آئی اینجا گاه یکتا

بماندی ره نمیدانی چه گویم

حقیقت دیده نتوانی چه گویم

بماندی همچو یوسف در بن چاه

بکن صبری که در آخر شوی شاه

بماندی همچو یوسف زار و مسکین

که تا بر تخت بنشینی به تمکین

بماندی همچو یوسف مبتلا تو

برون خواهی شد از چاه بلا تو

در آخر می ندانی اول خویش

که از نفست حجابی آمده پیش

حجاب یار جاویدان نماند

چنین بیچارگی یکسان نماند

خلاصی هست عاشق را از اینچاه

چو شاهش افکند از چاه در چاه

خلاصی هست عاشق را ب آخر

که شاه جانش گردد دید ظاهر

خلاصی هست عاشق را ز زندان

چو بیرونش کند از حبس جانان

درینره چون خصالت گشت پیدا

نمانی آنزمان از دید یکتا

خلاص عاشقان اندر بلایست

فنا دیدن یقین عین بقایست

خلاصی هر چه می بینی همین است

کسی کین دید در عین الیقینست

تو تا با صورتی نبود خلاصت

همیگویم در اینجاگه خلاصت

تو گر خواهی خلاص خویش اینجا

بباید مردنت از پیش اینجا

ز دید خود بمیر و جان جان شو

ازین تاریکی آنگاهی عیان شو

ز دید خود بمیر و زنده دل گرد

که باشد زنده دل در عشق کل فرد

ز دید خود بمیر و گرد باقی

که تا مانی حقیقت فرد و باقی

ز دید خود بمیر و پرده بگسل

که بی این پرده خواهی گشت واصل

ز دید خود بمیر و آشنا شو

توئی از دید صورت کل خدا شو

ز دید خود بمیر ار کاردانی

که چون مردی پس آنگه بازدانی

ز دید خود بمیر ایعاشق مست

که در مردن یقین آبت دهد دست

ز دید خود بمیر و گرد جاوید

که خواهی بود در آخر تو خورشید

ز دید خود بمیر و جان جان شو

چو خورشید جهان در کل عیان شو

ز دید خود بمیر و جمله ذرات

که در لا گردی آنگاهی بکل ذات

چو مردی زنده جاوید گشتی

بنورت بیشکی خورشید گشتی

چو مردی زنده مانی جاودان تو

که باشی باشی آنگه جان جان تو

چو مردی زنده مانی تا ابد دوست

بمانی فارغ از نیک و بد دوست

چو مردی زنده مانی در بر یار

ترا آن یار هر دم هست دلدار

چو مردی باش تا یابی تو خود هان

حقیقت بود بود از دید جانان

چو مردی زنده مانی در خداوند

شوی فارغ ز چون و آنگاه از چند

ز بود خود اگر داری خبر تو

بمیرد باز ره از نیک و بد تو