اشتر نامه عطار - اشترنامه - رسیدن سالک با پرده پنجم

راه می برید تا جائی رسید

خود در آنجاگاه ناگه پرده دید

پرده دید او عجب آراسته

پر ز زینت نقش او پیراسته

پرده بد سرخ رنگ و نیلگون

اندران پرده عجایب موج خون

موج میزد از درون پرده هم

دید اندر فرق ناگه یک علم

یک علم از نور برافراشته

بر سر پرده عجب بفراشته

پرده دید او عجایب سرخ رنگ

بد فراخ اما درونش گشته تنگ

رفعت او از بلندی ساز داشت

در درون پرده یک آواز داشت

بود آوازی درون پرده در

بی خود آواز آمدی ز آنجا بدر

بر سر آن خیمه در زیر علم

دید پیری ترک روی دل دژم

ابرویش پرچین و نورانی ولی

پیش او استاده بودی یک تنی

نور رویش شعله در زیر علم

می زدی چون برق هر دم دم بدم

سایه نورش چنان گسترده بود

اوفتاده در تمامت پرده بود

بر سیاست سهمگن بدرای او

زیر پرده بد ستاده جای او

از کمال و رفعت او آن جایگاه

داشت تیغی تیز در دستش نگاه

هر زمان کردی بهر سوئی نظر

هیچ بالاتر نبد زو یکدگر

یک تنی افتاده سر در پیش او

تن شده بی جان ز زخم نیش او

آن تن افتاده بخون در زار زار

اوفتاده پیش پرده تن نزار

هر زمان در خون طپیدی تن برش

سر نهان گشتی هم از پیش سرش

نور روی او بگرد تن شدی

تا در آن ساعت وجودش بستدی

محو گشتی و دگر باز آمدی

پیر آنجاگه بخود شیدا شدی

تیغ لرزان در کف او همچو آب

بوده سبز و آبدار و چون سذاب

هر که این رمز و معانی بر گشاد

گشت بی سر تن به پیش سر نهاد

هر که زین اسرار ما آگاه شد

در درون پرده مرد راه شد

هر که زین اسرار بی سر شد ز تن

او بیابد کل و جزو خویشتن

گر کلاه عشق خواهی سر ببر

وز خود و هر دو جهان یکسر ببر

وین عجب چون سر بگشتی هر زمان

زنده می گشتی به پیشش ناگهان

گرد سر در تیغ او گردان شدی

پرده از هیبت برو لرزان شدی

طول و عرض آن نبد پیدا سرش

لیک تن پنداشتی هر دم برش

سر به پیش تیغ گردان آمدی

تن در افتادی و بی جان آمدی

راه بین از پیش و پس کردی نگاه

هیچ چیزی می ندید آن جایگاه

نور رویش خیره کرده چشم او

پر سیاست پر نهیب از خشم او

او بچشم خود نگاهی کرد باز

دید او یک تن درون پرده باز

دید شخصی تن ضعیف و ناتوان

ایستاده بدنه تن نه دل نه جان

دید شخصی جسم و دل بگداخته

جان خود در راه حیرت باخته

ترسناک از خوف او استاده بود

چشم سوی روی او بنهاده بود

روی سوی او بکردی هر زمان

حالتی پیدا شدی اندر نهان

این همیشه ترسناک استاده زار

تن ضعیف و دل نحیف و جان نزار

چون نظر در روی او افکند او

سستیی بر حال او افکند او

رفت از ترس و سلامی کرد وی

پس جوابی داد ترک نیک پی

گفت ای شیخ از کجائی هان بگو

از برای چه شدی در جست وجو

جست و جوی تو بگو از بهر چیست

کل مقصودت بگو از بهر کیست

از برای چه در اینجا آمدی

در نبود و بود پیدا آمدی

چه طلب داری تو در این جایگاه

چه همی جویی تو اندر پرده گاه

با من این راز نهانی باز گوی

آنچه هست و آنچه میجویی بجوی

ترسناک استاده بد آن راه بین

گفت خاموش و سخن شد زو یقین

تا بهوش آمد از آن بد ترسناک

گفت پیر او را مدار از هیچ باک

تو چرا ترسانی از من تو مترس

آنچه خواهی گفت بر گوی و مترس

من ندارم کار با تو ای عزیز

راز خود بر گوی با من تا چه چیز

تو چه خواهی زین مقام خوفناک

از برای چیستی تو ترسناک

رأی خود بر گوی تا من بشنوم

بعد از آن مقصود تو حاصل کنم

پس زبان بگشاد مرد راه بین

گفت ای نور عیان عین الیقین

من چه گویم با تو در این جایگاه

این زمانم هست این جا عزم راه

راه بسیاری که اینجا کرده ام

همچنان مانده درون پرده ام

اوستاد اینجا مرا آورده است

لیک راه عشق ما گم کرده است

من طلب کارم که بینم روی او

راه کردم بی حد اندر کوی او

منزلی بی حد درین ره کرده ام

همچنان استاده پیش پرده ام

سوی استادم کنون راهی نمای

این گره از بند جانم برگشای

گفت ای پرسنده این اسرار تو

زین سخن گفتی و در گفتار تو

من بدانستم یقینت این زمان

تا چه افتادت در این دور زمان

دور چرخ اکنون چو در کارت فکند

بر برون پرده یکبارت فکند

آمدی این جایگاه ای راه بین

از من این اسرار دل آگاه بین

راه بسیاری بکردی در نهان

در درون پرده گشتی ناتوان

این ره بی حد و غایت آمدست

پرده هایش بی نهایت آمدست

اوستادم چرخ اینجا ساختست

پرده ها از عز خود پرداختست

پرده درانیم و ما در پرده ایم

همچو تو ما نیز ره گم کرده ایم

ما طلب کاریم سوی اوستاد

آنکه این بنیاد کلی او نهاد

هیچکس در پرده او ره نبود

هیچکس از وقت او آگه نبود

کس ندیدم من طلب کار یقین

این زمان دیدم ترا ای راه بین

بس کسا زین راه آمد در گذشت

لیک زین راه دراز آگه نگشت

نیست از فرسنگ او آگاه کس

نیست اندر راه او همراه کس

گر نکواستی تو در این جایگاه

بو که ناگاهی بری در پرده راه

راه تو بالای پرده اوفتاد

این چنین راز تو کی بتوان گشاد

من بسی دیدم درین راه دراز

کامدند و درگذشتند از فراز

چون برفتند عاقبت گشتند پس

چون نبدشان بر سر او دست رس

راه می دیدند پایان ناپدید

درد می بردند درمان ناپدید

چون برفتند و بدیدند روی او

بی دل آنگه بازگشتند سوی او

ای بسا جانها کزین راه یقین

اوفتاده در چه حسرت ببین

تو کجا خواهی شدن رو باز گرد

هم بسوی کوی خود پرساز گرد

باز گرد و تو مروزان جایگاه

تا که گردی همچو ایشان باز راه

باز گرد و سوی دلبر کن قرار

تا مگر افتد ترا مه در کنار

ای بسا روزا که من شب کرده ام

همچو تو مانده درون پرده ام

در درون پرده دستم بست بست

اوفتاده اندرین پرده ز دست

اندرین پرده عجایب بی حدست

تا نپنداری که راهی بیخود است

حد ندارد راه تو رو باز شو

گرچه گنجشگی کنون شهباز شو

راه خود رو ره سلامت پیش گیر

که ترا گفتست این ره پیش گیر

روی سوی راز خود کن اینزمان

تا نباشی باز مانده در جهان

در جهان سفل کن کلی قرار

تا نگردی اندرین ره سوکوار

روی سوی پیر نورانی کنی

تو که این رجعت بویرانی کنی

باز گرد و راز من بپذیر و رو

نفقه از ذات من برگیر و رو

ورنه اینجاگاه همچون من بباش

ره رو و در راه بس ایمن بباش

گفت من خواهم شدن در راه باز

لیک زآنجا هم بخواهم گشت باز

من بدین امید در راه آمدم

خود ندانستم ز ناگاه آمدم

هر که سوی یار شد او بازگشت

تو یقین دان کو زره ناساز گشت

میروم گر راه بی حد باشدم

هر چه باشد بر تن خود باشدم

خوف چه بود بازگشتن از وجود

تخم ما اینجای کشتن از چه بود

من نخواهم گشتن از اینجای باز

میروم اینک عزیزان برفراز

تا دگر چه پیش آید مر مرا

زین خوشم چون بیش آید مر مرا

هر چه آن استاد داند او کند

هر چه نه استاد خواهد بشکند

کار من با اوستادست از یقین

من ناندیشم کنون از کفر و دین

راه خواهم کرد تا استا شوم

گر هزاران سال اندر ره بوم

عاقبت هم بوی از آن جا در رسد

عاقبت حال مرا هم بنگرد

پیر گفتش بر امیدی این زمان

کام خود یابی زمان ها در زمان

چون امید تو باستاد آمدست

پای بست تو به بنیاد آمدست

چون امیدی آمدی پیشش کنون

می نه اندیشی تو از بیشش کنون

هر که او صبری کند در عاقبت

پیشش آید عاقبت هم عافیت

همچو ما گر تو چنین جان میدهی

جان خود در راه تاوان مینهی

اوستاد این دوست دارد بی خلاف

تا نه پنداری که این کاری گزاف

کشته او زنده گردد جاودان

گردد آسوده بکلی در جهان

زنده است این کشته در آن جایگاه

همچو تو او نیز بودست او براه

کشته او شو تو تا زنده شوی

از برش با روح پاینده شوی

زنده است این کشته در آن جایگاه

بر مثال تو همی برند راه

اندرین ره همچو تو رازش فتاد

در مقام عشق او سازش فتاد

اندرین ره آمد و بر میگذشت

راه استاد حقیقی می نوشت

سالها در ناله و درد در بود

بی کس و بی جفت و در حق فرد بود

نزد ما دل سالها بر راز داشت

عاقبت استاد او را باز داشت

راز او گر تو نمیدانی مپرس

گرچه استاد جهان دانی مپرس

راز تو چون راز او اندر یقین

در گمانی مانده مرد راه بین

راه کن بی حد تو اندر کوی یار

داشت اسرار نهانی بی شمار

هیچکس از راه او آگه نبد

عاقبت بر باد داد او جان خود

خال خود بر گفت و تن بر باد داد

هر چه خرمن بد همه بر باد داد

خرمن اعزاز کل در باخت او

قیمت این سر دل بشناخت او

جان خود در باخت اسرارش چه سود

من ندانم تا که انوارش چه بود

راز او من در نبردم در جهان

تا که خود چه بود در آنجاگه عیان

چه عیانی بود پیدائی او

از چه بد آن راز سودایی او

ناگهان یک روز همچون تو براه

در رسید از دور در آن جایگاه

سست بود از عشق نه هشیار بود

همچو تو داننده اسرار بود

نه چو تو خاموش بود و ترسناک

نه چو تو آنجای آمد خوفناک

نه چو تو بر جان خود ترسید او

نه چو تو بر جسم خود لرزید او

نه چو تو گفتار با من ساز کرد

نه چو تو این رفعت و اعزاز کرد

بود سوزی در نهادش بلعجب

من ازین درمانده ام اندر تعب

او یقین اندر گمان آورده بود

گرچه همچون تو درون پرده بود

پرده او بر درید آن جایگاه

گرچه بی حد کرد اندر پرده راه

چون رسید آنجای مستی ساز کرد

بال و پر مرغ هستی باز کرد

گفت ای دردی که درمان منی

اندرین ره کفر و ایمان منی

ای درون پرده ام اندر برون

من برونم هم مقیم اندر درون

من درین پرده ترا پرده درم

چند داری اندرین پرده درم

چند سازی پرده پرده باز کن

یک دمم در پرده هم آواز کن

راز من از پرده در بیرون فکن

زار بکشم آنگهی در خون فکن

پرده ما را تو بیش از حد مدر

کار ما را بیش از این از حد مبر

چند باشم من ترا حیران شده

در میان پرده سرگردان شده

چون ترا آن جایگه بشناختم

این همه راهت بهرزه ساختم

مر مرا مقصود دل روی تو بود

زانکه اندر پرده ره سوی تو بود

مر مرا در پرده راز جان توئی

کل مقصود من از دو جهان توئی

پرده تو پرده ما میدرد

چشم تو خود سوی جانم ننگرد

راز تو من دانم و تو راز من

این زمان دانی تو کلی ساز من

راز من در پرده از رازت گشاد

عاقبت مقصود من آن جا بداد

چون درون پرده هم در پرده

از چه ما را اندرین ره کرده

چون درون پرده هم از برون

چند آیم از چنین پرده برون

پرده ما زان تست و تو ز من

من ز تو پیدا شده هم پرده من

چون منم پرده تو برقع برفکن

پیش جان من مگر دان سر ز تن

بفکن و کلی بمقصودم رسان

چو تو مقصودی بمعبودم رسان

چون دوی نبود نباشد پرده هم

تو یقین و من گمان گم کرده ام

گم بشد اینجا چو جویان آمدم

در زبان تو چو گویان آمدم

تو منی و پرده در ره حاجبست

پرده عجزم درینجا کاذبست

پرده بردار و تو در پرده مشو

همچو دیگر بار گم کرده مشو

پرده رازم در اینجا فاش کن

روی سوی بی دل غمهاش کن

کام من این جایگه کلی برآر

یاد من از جان من کلی برآر

تا شوم فانی بتو واصل شوم

تا قیامت بی تن و بی دل شوم

من نباشم پرده تو بی خلاف

گفت و گویم کم شود نبود گزاف

من نباشم من تو باشی جزو و کل

پرده عزت تو داری بی حبل

پرده کلی من بر هم در ان

مر مرا زین کار کلی وارهان

چون مرا اینجا یقین شد روی تو

بی خود و بی دل دویدم سوی تو

چند باشی پرده باز و پرده در

پرده بردار و مرا در خود نگر

من نباشم چون تو باشی بی شکی

چون یقین باشد کجا باشد شکی

چون یقین باشد گمانی نبودم

اندرین پرده نهانی نبودم

چون تو با من هر دو یکسانی کنیم

این همه تعجیل آسانی کنیم

وارها و وارهان و وارهان

پرده ام در پرده ام پرده دران

تو پس پرده منم خونخوار دل

این چنین گشتم چنان از کار دل

دل حجاب پرده اندر ره عتاب

راه تو اینجا ندارد جز حساب

چون ترا راهست بی پایان شده

هم در آنجا بایدم جویان شده

جان خود ایثار سازم در رهت

تا شود آسان مرا در درگهت

راه خود آسان کنم در نزد خود

کز تو نیکی دیده ام از خویش بد

راه خود بر من کنون آسان بکن

پرده بازی بیش از این چندین مکن

راه خود بر من مکن چندین دراز

تا مرا پیدا شود آنجای راز

راه خود گرچه نهانی ساختی

هر چه خود کردی گمانی ساختی

راز خود هم خود بخود پوشیده

روی خود بر پرده ها پوشیده

پرده از رویت بر افکن رخ نمای

رنگ از آئینه دل برزدای

پرده از رخ یک زمانی باز کن

یک نفس در پرده ام همراز کن

از رخت پرده بکلی برگسل

بیش ازینم زار و سرگردان مهل

پرده از جان برگشای ای جان و دل

روی خود اینجا مرا بنما بدل

پرده جان من اینجا چاک کن

زنگ وحشت از دل من پاک کن

راه اینجا نیک محکم کرده

خویش را در پرده ها گم کرده

در درون پرده راز جسم و جان

در نهان اندر نهان و در عیان

ای عیان تو نهان در پرده ها

روی خود کرده عیان در پرده ها

راه خود گم کرده و در پرده

پرده دل را کنون ره برده

مستی رمز حقیقی باز کن

این زمان رمز رموزم راز کن

چند گویم چند جویم چون توئی

در درون پرده می بینم دوی

این دویی از احولی من شدست

بند را هم در دوئی پرده بدست

زود بردار از بر من این دویی

چون همی دانم که یکسان کل تویی

راز تو من دانم از عین الیقین

اندرین ره چون شدم من پیش بین

پیش بینم این زمان در پیشگاه

مر مرا این پیشگاه آمد پناه

پیش ایشان دیدم آن روی ترا

راز بشنیدستم آن موی ترا

های و هویی میزنم در هر نفس

تا مگر حاصل شود کلی نفس

های و هوئی میزنم در پرده ات

لیک رازت بی برو گم کرده است

های و هوئی میزنم از شوق تو

راز اعیان میکنم در ذوق تو

های تو با هوی من شد پرده را

برفکن از روی این گم کرده را

چون شناسای خودش آنجا کنی

راز پنهانی من پیدا کنی

راز من با ساز کل کن آشکار

این زمان این از تو کردم اختیار

اختیار عشق من از راز تست

این همه آهنگ من از ساز تست

این زمان اعیان عشقت حاصلم

گشت پیدا راز پنهان واصلم

حاصلت این بد که من حاصل شوم

زین همه برهان دمی واصل شوم

راه هر دم میکنی گم مر مرا

من ترا می بینم اکنون مر ترا

راه من تو گم مکن چون ره شدم

از کمال صنع خود آگه شدم

ای کمال لایزالت بی صفت

یافتم از راه صنعت معرفت

راز خود با تو نهادم در میان

ای مرا پرده شده راز عیان

زهره آنم کجا باشد همی

تا بگویم پرده در جان دمی

گوی از این پرده داران می برم

در فضای بار عزت می پرم

می برم من پرده عشق ترا

وارهان جانم ز اندوه و جفا

چون ز پرده اول و آخر تویی

چون ز پرده باطن و ظاهر تویی

خلق کلی در تو حیران مانده اند

در درون پرده پنهان مانده اند

کیست تا او نیست در پرده ترا

راه کلی جمله گم کرده ترا

کیست تا او نه گرفتار تو است

کیست تا نه نقش اسرار تو است

کیست تا نه پرده دار راز تست

کیست تا نه در نهان بیمار تست

کیست تا او نه ز جان شد بنده ات

کیست تا آنکس نبد افکنده ات

کیست تا او نه طلب کار تو است

اندرین ره در نهان یار تو است

کیست تا نه دم ز حکمت میزند

کیست تا نه رأی حکمت میکند

کیست تا نه سر ترا در باختست

کیست تا نه مر ترا نشناختست

کیست تا نه بسته دیدار تست

تا نه سنگ و چوب غرق کار تست

کیست تا نه جان دهد در کار تو

چون شود از جان و دل در کار تو

کیست تا نه پرده داری میکند

کیست تا نه پایداری میکند

کیست تا نه وی چو خود دربازد او

در مقام عشق خود در بازد او

کیست تا نه با تو است و تو باو

میکنی هر لحظه صد گفت و گو

گفت و گوی تو درین دامم فکند

در برون نقش خرگاهم فکند

پرده بازی تو دیدم سال ها

تا از آن معلوم کردم حال ها

حال من آنست کاندر پرده ات

سر نهادم آمده اندر رهت

من ز گفت تو درین پرده شدم

گرچه اول راز گم کرده شدم

من ز گفت تو بدیدم روی تو

این زمان هستیم رویا روی تو

آب روی من مریز این جایگاه

مر مرا تو سر مبر این جایگاه

راز تو اینک درین لوح دلم

گشت پیدا گرچه بد این مشکلم

مشکلم از لوح برخواند کنون

نیک از روی تو دیدم کن فکون

مشکلم چون حل شد اکنون بیش ازین

در گمان مفکن مرا از ره یقین

مشکلم حل کن بکلی بی صفت

تا بگویم بیش از این در معرفت

این زمان جمله همی دانم تویی

آشکارا پرده ها پنهان تویی

آشکارایی و پنهان چون کنم

چون عیان اندر عیانی چون کنم

آشکارا چون شود پنهان من

چون کنم او را بپنهان زین سخن

هستی تو گشت پیدا در دلم

راز مشکل گشت اینجا حاصلم

واصلم گردان در آنجا مر مرا

چند گردانم زبان بر ماجرا

اولی در ظاهر و در باطنی

لیک اینجا ظاهری و باطنی

نور تست اینجا رفیع پرده ها

لیک برهانت بدیع پرده ها

رفعت و اعزاز از آن کردم تمام

تا مرا در دین بیفزاید مقام

گر نمایی رخ تمامم بی حجاب

گفت و گوی من شود اندر حساب

گر تمام این کار آید راست را

راز من گردد بکلی خواست را

خواست دارم تا مرا در روی خود

راز پیدایی کند در سوی خود

راز پنهانی من پیدا بکن

این همه پرده بکل پیدا بکن

تا حجاب از پیش برداری مرا

در میان پرده نگذاری مرا

هاتفی غیبی زناگاهان مرا

داد آوازی که تا کی ماجرا

جان خود در بازو بیش از این مگو

راز ما در پرده چندینی مجو

چون تو واصل گشته این جایگاه

بیش را در بیشتر چندین مخواه

چون ترا کردیم در اینجا نظر

هم نباشد مر ترا زینجا گذر

چون ترا آگاه کردیم از نخست

کار تو زانجا برآید زود چست

کار تو اینجا تمامت ما کنیم

هر چه باید این زمان پیدا کنیم

تو که جان در راه ما بازی تمام

پرده عزت برافتد از مقام

وصل ما این جایگه واصل شود

آنچه میجوئی ترا حاصل شود

تا بکلی راه بگشایم ترا

آنگهی من روی بنمایم ترا

تا بکلی گم شوی در اسم من

این چنین است اندر اینجا قسم من

هر چه کردم و آنچه خواهم آن کنم

لیک آنگاهی ترا تاوان کنم

برتر آئی از مقام پرده ها

کم شود آنگاه این سودا ترا

آنگهی گفت آن بزرگ پاک رای

هر چه میخواهی بکن راهم نمای

چون شوم قربان و هم جان باز تو

بعد از آن آگه شوم از راز تو

هر چه خواهی کن که من زان توام

این زمان در عشق حیران توام

هرچه خواهی کن که اکنون بنده ام

سر بپای عز کل افکنده ام

هر چه خواهی کن که من خواهم ترا

سرفکنده پیش، کم کن ماجرا

هر چه خواهی کن که ما را این حیات

هست بی تو در درون همچون ممات

این زمان فانی بکن قربان مرا

ای یقین تو شده چون جان مرا

این زمان فانی بکن کلی مرا

ای فنا تو بکل عین بقا

این زمان از خود گذشتم بی حجاب

هر چه خواهی کن تو از روی حساب

این بگفت و جان خود ایثار کرد

خویش را در راه کل بر دار کرد

من عجب ماندم درین گفتار او

حیرتم آمد عجب در کار او

ناگهان آمد خطاب از روی کون

کین بزن شمشیر خود را لون لون

این سر او را بکلی در فکن

پرده از کارش بکلی برفکن

زود باش و زخم شمشیری بزن

من چو بشنیدم خطاب این سخن

از خطاب بیخودی حیران شدم

اندرین احوال سرگردان شدم

پس زدم شمشیر اندر گردنش

سرفکندم در زمانی از تنش

این چنین سالک بشد هالک بکل

اوفتاده این چنین در عین ذل

پیش من افتاده است این بی خبر

هر زمان بر خود بجنبد بی اثر

من نمیدانم یقین احوال او

تا که چون باشد بکلی حال او

حال این بودم کسه از بر کرده ام

پیش تو معلوم یکسر کرده ام

من نمی دانم رموز این کمال

من نمی دانم گه چون بودست حال

حال او این بود من گفتم ترا

بیش دیگر نیست زینسان ماجرا

حال او این بود و این سر زان او

اوفتاده اندر آنجا گفت و گو

راه بین از گفت او خیره بماند

بعد از آن زانجا فرس تازان براند

در گمان و در یقین افتاده بود

سر بسوی راه کل بنهاده بود

ای دل آخر جان خود ایثار کن

چند خواهی بود اینجا کار کن

چند خواهی بود جان در باز تو

در وصال جان جان می ناز تو

چند سازی قصه راه دراز

چند باشی در نشیب و در فراز

چند خواهی بود بر جان ترسناک

چند خواهی بود آخر خوفناک

جان خود ایثار کن در راه او

بیش ازین تا چند سازی گفت وگو

عاشقان جانهای خود درباختند

سوی یار خویشتن بشتافتند

مطبخ عشقست اینجا سر ببر

از همه خلق جهان یکسر ببر

تا دمی واصل شوی در خاک و خون

چند خواهی ماند از پرده برون

از درون پرده کس آگاه نیست

زانک کس را اندر آنجا راه نیست

راه کل پایان ندارد در نظر

چون برفتی از صور یابی خبر

چون برون آیی ز صورت در زمان

روی یار خویشتن بینی عیان

راه کل راهیست دشوار و دراز

گرچه در پیشی تو چندینی مناز

ترک خود گیر و برون شو از صور

من مگو تا وقت آید کارگر

تو همه حق بین و جز حق را مبین

چون گذشتی بر ره حق شو یقین

چون که حق بینی نگهدار این کمال

تا نیفتی در سلوک بی زوال

این سلوک راه کی باطل شود

راه باید کرد تا تن دل شود

چون دل تو محو گردد در صفات

تافتن گیرد ز حضرت نور ذات

دیده چون از اشک پر نم باشدت

هر چه می خواهی در آن دم باشدت

در گذر از کون و اندر ره مایست

زانکه اول تا باخر هم یکیست

چون یکی باشد زبانت تا بسر

کی تواند یافت این نقش بشر

نقش برگیر از میان آزاد کن

بس یقین را در میان بنیاد کن

در میان عشق کل می ناز تو

جان خود در راه او در باز تو

پختگی حاصل شود آنجا ترا

ورنه تا تو زنده چون و چرا

راه پرسی از کسی کوره ندید

یک تنی زین راه دل آگه ندید

راه کی از کور بینا گرددت

گر بود دل کار شیدا گرددت

راه را از راه دان باید شنود

تا شود این کار یکباره نمود

آنکه ره را دید باشد ذوفنون

او شود در راه عشقت رهنمون

راه تو از راه دیده کل شود

گر ندانی کار راهت ذل شود

راه بینان جهان اندر رهند

دایما زین راه کلی آگهند

جمله ذرات در راهند کل

اوفتاده جملگی در عین ذل

راه بینانی که صادق آمدند

عاشق و پیر و موافق آمدند

جان خود در راه عشق باختند

هر چه شان بد جملگی درباختند

جمله ذرات گردان آمدند

اندرین ره راز جویان آمدند

گر چه تو چون ذره اندر پرده

راه رفتی راه خود گم کرده

ره نبردی همچنان ای بی خبر

از وجود کل نمی یابی اثر

اندرین ره هر که آمد مرد شد

سالک ره مرد صاحب درد شد

هر که دردی داشت او آمد براه

درد باید تا رسی آن جایگاه

هر کرا دردیست درمانش مباد

هر که درمان خواهد او جانش مباد

درد باید درد بی حد از فراق

هر زمان در راه او پر اشتیاق

درد باید تا که درمان باشدت

جان دهی امید جانان باشدت

درد باید تا ببینی تو دوا

درد درمانست در عین جفا

ای بسا دردی که آمد جمله را

بو که بتوان گفت کلی ماجرا

درد عشقست از کمال شوق او

هست درمان دایما در ذوق او

درد باید تا ترا درمان رسد

ناگهان امید از جانان رسد

راه عشق از درد پیدا گشت کل

راه پر دردست اندر عین ذل

بی حدست آن جا تو راز خود بپوش

راز با تست و کجا باید خموش

تو چنین راهی ببازی کرده

خویش را عین مجازی کرده

تو کجایی یار تو آخر کجاست

ره روان این راه را رفتند راست

تو ببازی کی رسی در یار خود

چونکه هستی بی خبر از کار خود

تو کجا ز اسرار عشقش ره بری

هر زمان از راه او واپس تری

راه دورست و پرآفت راه کن

لی مع الله دل ز وقت آگاه کن

سر ما با او فتادست این سخن

تا همه اسرار گردد سر به بن

این رموز ما کجا داند کسی

فهم دارد گر بخواهد او بسی

این رموز من معانی آمدست

سر این راز آن جهانی آمدست

تو کجا دریابی این اسرار من

لیک اکنون گوش کن گفتار من

رمز ما از این سخنها باز دان

آنگهی اندر رموزم راز دان

نفس این اسرار نتواند شنود

بی نصیبی گوی نتواند ربود

این یقین بر جان و دل باید شنود

نه بنقش آب و گل باید شنود

هر که این بر خواند او آگه شود

عاشق آسا آنگهی در ره شود

هر که این را فهم دارد بی حجاب

بی حساب خواندن روی کتاب

هر که این اسرار کلی فهم کرد

هر چه گفتم راز با وی فهم کرد

سر من ز اسرار آمد آن ز نور

پای تا سر جمله آمد غرق نور

از رموز ما تو چون آگه شوی

آنگهی دستار خوان ره شوی

ترک خور کین چشمه روشن شدست

از رموز پارسی من شدست

گر بسی خوانی تو هر بار این سخن

باز دانی رمز و اسرار کهن

هر که این اسرار روحانی بخواند

هر زمانی سر این تکرار راند

این سخن معنی نه طامات آمدست

نه ز هر فصلی مقامات آمدست

جمله یک رازست اما در نهان

هر زمانی میشود عین عیان

گر تو عمری در جهان باشی دمی

این کتاب من بخوانی هر دمی

رمز کل ز این جایگه حاصل کنی

جان خود هم زین سبب واصل کنی

معنی و ترکیب این گفتار بین

هر دم از نوعی دگر اسرار بین

هست اسرار نهانی همچو گنج

زانکه مخفی ماند بر دم سعی و رنج

ای بسی شب کاندرین پرده براز

گفتم اسرار نهانی جمله باز

خودبخود این رازها کردم عیان

کی تواند بود هرگز این نهان

این رموز عاشقانست از یقین

نه گمان باشد نه اینجا کفر و دین

این رموز از عالم پاک آمدست

در میان زهر تریاک آمدست

گر بسی خواندن میسر باشدت

بی شکی هر بار خوشتر باشدت

هر که این بر خواند ره را پیش کرد

هر زمانی رونق دل بیش کرد

هر که این معنی ما را رخ نمود

کفر را از دل بزودی بر زدود

عاشق آن باشد که بی درمان بود

درد او هر لحظه دیگر سان بود

درد او را تو چه دانی اندرین

ای گمان دیده کجا دانی یقین

درد او خوشتر ز درمان نوش کن

هر زمان در درد جان بیهوش کن

خون صدیقان ازین حسرت بریخت

آسمان بر فرق ایشان خاک بیخت

جمله جانها از آن آید بکار

تا بریزد خون جانها زار زار

گر تو از کشتن همی ترسی مرو

زین سخن تا چند می پرسی برو

کشتن او دان حیات جاودان

بگذری تو زین جهان و آن جهان

گرچه اکنون در درون پرده

پای تا سر در درون پرده

عاقبت زین پرده بیرون اوفتی

تا ندانی تو که خود چون اوفتی

پرده رازت در آنجا برگشای

تا ترا مر عشق باشد رهنمای

چون رهت در عشق آمد پایدار

راه عشق اینست از من گوش دار

راه بین چون راه عشق آید بوی

کام او خود زود بردارد زوی

راز را انجام نیست آغاز هم

لیک باید بود با همراز هم

چون ترا همراز نبود زین میان

تا ترا باشد در آنجا ترجمان

ترجمان عشق ره برد اندرین

تا رساند مر ترا در ره یقین

این زمان در راه بسیاری شدند

گرچه اندر راه بسیاری بدند

راه خود چون خود روی ره گم کنی

قطره هرگز در کجا قلزم کنی

هر که قلزم قطره وحدت کند

او کجا آهنگ هر کثرت کند

راه استغناست تو مردانه باش

در جنون عشق کل دیوانه باش

گر ترا مر شاه بنماید نظر

از کمال او بیابی تو خبر

گر کمال او بکل حاصل کنی

اول از پندار دل باطل کنی

اولت این عقل برباید فکند

طیلسان از روی برباید فکند

اندرین پرده عجایب رهنمون

آید از پرده بهر پرده برون

همچو تو در پرده ایشان رازجوی

سر خود با این کسان دیگر مگوی

چون کسی در خویشتن مانده بود

راز تو زو کی همی خوانده بود

چون طبیبی را بخود هرگز دوا

می نداند کردن او زین ماجرا

کی ترا درمان کند هم خود بگوی

بیش ازین درمان خود از وی مجوی

درد خود با یار خود نه در میان

تا ترا بکند دوا اندر زمان

درد تو او هم مداوایی کند

هم ز حکمت مر ترا دانی کند

ای بسا کس کاندرین ره باز ماند

دایما سرگشته این راز ماند

ای بسا کس کاندرین سودا برفت

گرچه بسیاری بره تنها برفت

نیست کس را از حقیقت آگهی

جمله می میرند با دست تهی

هیچکس اندر پس این پرده نیست

کو بزاری راه دل گم کرده نیست

هیچکس این راه را منزل نکرد

کو درین ره خون خود چندین نخورد

راه ما پایان ندارد بی خلاف

تا نپنداری که دامست از گزاف

سالها زین راه معبودم که بود

زین مقالت کل مقصودم چه بود

تا یقین حاصل شود بی شک مرا

این بده مقصود من بی ماجرا

عاقبت چون راه آمد در سلوک

شمس را این ره بسی کرد آن دلوک

هیچ سالک اندرین ره نامدست

کو بنومیدی ازین ره بازگشت

سالکان این پرده از هم بردرند

در یقین افتند و از شک بگذرند

تا یقین هرگز نگردد حاصلت

کی توانی یافت بویی از دلت

تا یقین رخ هر دمی ننمایدت

از کجا این راز در بگشایدت

تا یقین باشد گمان نبود ترا

قد چون سروت کمان نبود ترا

چون یقین گردد یکی باشد همه

آنچه اندیشی شکی باشد همه

گر یقین ناگاه افتد در نظر

هر دو عالم رخ نماید سر بسر

گر یقین بر روی دل ننمایدت

از کجا این راز دل بگشایدت

معرفت را گر بسی حاصل کنی

زین همه تو خویش کی واصل کنی

معرفت ره در سلوکت آورد

تا مگر ره در دلوکت آورد

معرفت راهیست در آشیانه اش

تو مگرد از وی نظر کن خانه اش

معرفت راهیست بی پایان همه

معرفت هم راز بگشاید همه

معرفت بسیار لیکن معرفت

کی تواند بود در شرح و صفت

معرفت بسیار و شرح او بسی

کی تواند گفت این را هر کسی

معرفت راهی بحکمت یافتست

زان بهر جانب همی بشتافتست

گر نبودی معرفت در کاینات

کی شدی هرگز عیان این صفات

گر نبودی معرفت هرگز کجا

راه گر دیدی سلوک انبیا

گر نبودی معرفت ز آغاز کار

کی بدی هرگز عددها در شمار

گر نبودی معرفت درروی دهر

نوش بودی نزد مردم همچو زهر

گر نبودی معرفت آدم همی

کی فتادی در مقام خرمی

گر نبودی معرفت ابلیس را

کی بکردی این همه تلبیس را

گر نبودی معرفت مر نوح را

کی بکردی کشتی او فتوح را

گر نبودی معرفت با شیث هم

کی زدی در راه بی منزل قدم

گر نبودی معرفت هم با خلیل

کی بکردی جان و دل در ره سبیل

گر نبودی معرفت ایوب را

این همه زحمت کجا بودی ورا

گر نبودی معرفت اسحق را

کی بدی کشتن بجان مشتاق را

گر نبودی معرفت با زکریا

جان کجا کردی در آن دم او فدا

گر نبودی معرفت موسی یقین

کی شدی نور تجلی راه بین

گر نبودی معرفت عیسی کجا

یافتی در آسمان چندین بقا

گر نبودی معرفت با مصطفی

کی شدی هرگز بدین نور و صفا

اوست سلطان تمامت انبیا

اوست اول تا ب آخر مقتدا

شرح این ره از وجودش شد پدید

ذات پاکش از سجودش شد پدید

شرح این ره او تمامت باز یافت

شرح این ره اول از شه باز یافت

او اگر این ره نکردی در بیان

کی بدانستی مرین ره را عیان

گر نبودی راه کل و عقل کل

جملگی بودی یقین خود عین ذل

گر نبودی نور پاکش رهنما

خود نبودی انبیا و اولیا

گر نه او کردی صفت در هر صفت

کی بدی هر ذره را معرفت

گر نه او بودی که کردی شرح راه

جملگی ماندی اسیر آن جایگاه

عقل از نقل این سخن ها آورد

لیک هرگز کی کند کی آورد

عقل کل باشد نمودار یقین

تا شود در پیش مرد راه بین

راه بینی همچو او دیگر نزاد

همچو او دیگر کسی دادی نداد

اوست داننده درین پرده شده

اولین و آخرین پرده بده

آنچه از اسرار دانست او یقین

مرتضی دانست دیگر راه بین

آنچه از اسرار دانست از کمال

نیست راه دین وی هرگز زوال

آنچه او از راه شرح کل بگفت

در رموز او کجا داند نهفت

آنچه او را داد هرگز کس نداد

داد این اسرار او آنجا بداد

هر کسی فهمی کند از راز او

کی بداند هر کسی این ساز او

انبیا این ره نبردند از نخست

راه و شرح راه از وی شد درست

انبیا زین راه بسیاری شدند

عاقبت از ما عرفنا دم زدند

او رموز کل بگفت و راز گفت

آن رموز او با علی خود باز گفت

آنچه او را بود آن، کس را نبود

زانکه او بود و از و بد هر چه بود

بود او باشد نداری فهم دان

تا رموز او کند شرح و بیان

او رموز اندر رموز آورده است

زانکه او را در درون پرده است

رمز او هرگز کجا آید ز نقل

زانکه کان نقل باشد هم ز عقل

نقل را باعقل باشد هم صفت

لیک اشیا برترست و معرفت

عقل بر اشیا محیطست اندکی

راز دان او را بداند بی شکی

عقل کل شرح صفات او نیافت

راز کل رمز و رموز او نیافت

لی مع الله او مقام کل شناخت

هر صفت را از کمال ذل شناخت

گر ریاضت نبودت کی ره بری

کی بگو تو ره بدین درگه بری

عقل ازراهت بیندازد همی

کی نهد بر جان ریشت مرهمی

عقل اگر از معرفت بویی برد

کی ازین دانش بگو بویی برد

عقل تحقیق رموز اینجا نیافت

گرچه بسیاری درین معنی شناخت

در سلوک خود بسی هم راز کرد

خویشتن با خویشتن دمساز کرد

شرح بسیاری بگفت از هر صفت

از کمال عقل خود بر معرفت

شرح بسیاری بگفت از کائنات

عاقبت ره را نبرد او سوی ذات

شرح بسیاری بگفت و برطپید

هر دم او اندر مقامی برجهید

چون نبد راهی کجا او ره برد

گرچه بسیاری از آنجاره برد

گرچه بسیاری بگشت از پیش و پس

هم نکرد از اشتیاقش هیچ بس

عشق از وی زاد گرچه ره نبرد

در کمال خویشتن راهی سپرد

آنچنان مشتاق آمد در وجود

بود اما در صور پنهان ببود

آنچنان محبوب بود از عشق دوست

کورها دیگر نکرده مغز و پوست

آنچنان احوال خود معلوم کرد

آنچنان کلی خود مفهوم کرد

جوهری آمد عجایب در عجیب

او بدی از کاینات جان حسیب

او همه تصویر وحدت راست کرد

هم ز معشوق عیان درخواست کرد

او گره از کار کلی برگشاد

او اساس وحدت و عرفان نهاد

هر زمانی رای دیگر ساز کرد

هر دمی اسرار جان آغاز کرد

در درون جان بجانان راه یافت

این کمال از شوق الاالله یافت

او کمال خود بر تبت پیش کرد

راه خود ز اندازه هر دم بیش کرد

او کمال خود بدانست از یقین

زانکه بد او راه بین و پیش بین

تو مباش اصلا کمال این باشدت

چون شوی کم پس وصال باشدت

این کمال لایزال از خود طلب

عشق بنماید ترا کلی سبب

عشق بد مغز تمامت کاینات

راه برده در صفات نور ذات

عشق بد مر عقل را آموزگار

او برفت و این بماند از روزگار

این بماند و او برفت آن جایگاه

او بدید و این بماند اینجا ز شاه

عقل اندر پرده دل باز ماند

عشق هر دم بر کمالی ساز راند

عشق خود می بیند او از هر صفت

زانکه او ماندست اندر معرفت

عشق جز حق را ندید آن جایگاه

جست او اندر عیان حق پناه

او عیان خود تمامی باز دید

عقل چون گنجشک آن شهباز دید

راز خود با عاشقان خود بگفت

هر کسی بر گونه این در بسفت

در دریای حقیقی باز یافت

همچو او دیگر کسی هرگز نیافت

هر کسی بر عکس یاران گشته اند

هر یکی تخمی ازینسان کشته اند

گر همی کاری تو تخمی را بکار

کان بود پیوسته با تو پایدار

گر همی کاری تو تخمی راست کن

کان مراد تو بود هم بی سخن

چند با هر کس تو راز خود نهی

چند اینجا دام و ساز تن نهی

راز را با ساز اگر یکسان شود

جان ذاتت رهبر جانان شود

هر کسی بر عقل نقلی کرده اند

لیک همچون عقل اندر پرده اند

راه بر خود میروی کی پی بری

تو نمیدانی که هر دم پس تری

راه بر خود میروی پر ره زن است

جان تو این جایگه چون ایمنست

ره زنان بر راه تو بس خفته اند

راه را هرگز نه زینسان رفته اند

راه آنکس یافت کو با آه شد

عشق با وی اندرین همراه شد

عشق راهت مینماید بر قبول

تو نمیدانی مرین ره را اصول

تو بخود هرگز کجا این ره کنی

کی تو خود را زین سخن آگه کنی

عشق مغزی مینماید سوی دوست

تو بماندی در میانه جمله پوست

عشق بنماید ترا اسرار تو

عقل بنماید ترا گفتار تو

عشق اول مشتق از عقل آمدست

گرچه اینجاگاه بر نقل آمدست

زینت عقلست دنیا سر بسر

لیک از راه حقیقی بی خبر

آمدست اینجا فضولی میکند

آنچه از وی شد اصولی میکند

گر ترا خود عقل و جان باشد قبول

کی شوی در عشق تو صاحب وصول

ای ز عشق لایزالی گم شده

از جمادی نفس تو مردم شده

صورت عقلست در نقلی از آن

کی خبر یابی ز سر بی نشان

بس کتب کز عقل باشد پایدار

کی بود هرگز ترا آن پایدار

بس کتب کز عقل صورت ساختند

هر چه آن می خواستند آن ساختند

راحت جان عقل کی بویی رسد

چون ترا زانحال آهویی رسد

چون بماندی در مقام عقل تو

گوش کن از هر کسی هر نقل تو

چند گردی گرد عقل ای بی خبر

زان نمی یابی تو زین بوئی اثر

عقل کل چون مر ترا صورت بدید

در مقام جمع حشمت آرمید

چون تو بر عقل این ره کل میروی

پای بسته در بن ذل میروی

ای ترا هر دم ز عقلت پرده

کی ترا باشد یقین از کرده

کرده تو پیش چشم تو خوشست

راه تو دورست و هم بر آتشست

آتشی در پیش و راهی سخت دور

تن ضعیف و دل شده از وی نفور

آتش طبعی بکش این جایگاه

تا نسوزد آتشت آن جایگاه

هر که زین آتش بسوزد بی خبر

هم از آن آتش شود او کارگر

آتش طبعیت پر از مشعله

در دل تو او فکنده ولوله

آتش طبعیت پر مکر و حیل

هر زمانت میکند برجان خلل

آتش طبعیت با رای و هوس

زان بماندی در پس پرده ز پس

آتش طبعیت دشمن مر ترا

چند داری دشمنت را بر قفا

آتش طبعیت تلبیس جهان

خویش از دست طبیعت وارهان

آتش طبعیت رهزن مر ترا

کی توانی بود ازو بی ماجرا

آتش طبعیت ابلیس دژم

هر زمان مکری بسازد لاجرم

آتش طبعیت بر عکس دلت

زان شده راز حقیقی مشکلت

آتش طبعیت ره زن تن شده

در میان جسم در هر فن شده

آتش طبعیت آنجا برفسوس

میکند بر معنی دل پرفسوس

آتش طبعی برادر کین تو

میکند آنجا خراب آئین تو

آتش طبعی فسرده کن دمی

تا نماید آینه اینجا دمی

یکدمی از آتش تن دور باش

بعد از آن اندر میان نور باش

اندر آتش هیچکس چون خوش بود

زآنکه آتش در زمستان خوش بود

این نه آن آتش که او سرما کشد

عاشقان کشته و شیدا کشد

هست این آتش عجب افروخته

هر زمانی عالمی را سوخته

هر زمانی عالمی می سوزد او

هر زمانی راه سر آموزد او

هست ابلیس از تف آن آتشست

جسم تو آنجا بگو تا چون خوشست

خوش تو اندر راستی خوش خوشی

پای تا سر در درون آتشی

خواب در آتش کنی هر لحظه تو

کی توانی کرد راه پرده تو

ای دریغا آتشت در راه شد

همرهی ناخوش ترا همراه شد

ای دریغا آتشت در بسترست

جای تو در آتش و خاکسترست

عاشقان در آتش معنی شدند

نه چو تو در آتش دعوی شدند

آتش معنی نسوزد عاشقان

لیک عاشق خویش را سوزد در آن

آتش معنی طلب کن از یقین

تف او را کن قبول از دل یقین

انبیا را آتش معنی بدست

لیک ایشان را در آن دعوی بدست

آتش معنی چو ابراهیم یافت

خویش را آن جایگه تسلیم یافت

آتش عشقست آنجا معنوی

هست روحانی و دل زو شد قوی

آتش عشقست بی وصف و صفت

آن نیاید هرگز اندر معرفت

رسیدن سالک با پرده پنجم - قسمت اول