دیوان قاآنی - قصاید - در ستایش نواب فریدون میرزا طاب ثراه گوید

دوشینه کاین نیلی صدف گشت از کواکب پر درر

در زد یکی گفتم کیی گفتا منم بگشای در

جستم ز جا رفتم دوان آسیمه سر دل دل کنان

تا جویم از نامش نشان تا گیرم از حالش خبر

پرسیدم آخر کیستی دزدی گدایی چیستی

بی موجبی را نیستی همچون غریبان در بدر

زین پاسخ آمد در غضب برزد صدا کای بی ادب

رهزن نیم کاین نیمه شب آرم به هر کویی گذر

بگشای در تا دانیم جان بر قدم افشانیم

بر چشم و سر بنشانیم سازی حکایت مختصر

از آن صدای آشنا در موج خون کردم شنا

جانم ز خجلت در عنا هوشم ز حیرت در فکر

ناگه به خود لرزید ما وانگه به سر لغزید ما

مانا خطا ورزید ما کز آن خطا دیدم خطر

آسیمه سار و سرنگون او از برون من از درون

او غرق خوی من غرق خون او منتظر من محتضر

القصه با صد پیچ و تاب از جای جستم باشتاب

از خجلتم جان در عتاب از حسرتم خون در جگر

در باز کردم بر رخش دیدم جمال فرخش

وز شرم شیرین پاسخش افتاده در بوک و مگر

ترکی درآمد خوی زده یک ساتکینی می زده

خوی بر جمال وی زده چون بر گل سوری مطر

خویش چو آتش توسنا رویش به خوبی سوسنا

کالریم غنجا اذرنا و البدر حسنا ان سفر

غنجش فزون نازش فره جعدش همه بند و گره

گیسو فتاده چون زره از طرف دوشش تا کمر

روشن رخ و تاریک مو شیرین زبان و تلخ گو

دشمن نهاد و دوست رو نیکو جمال و بد سیر

گیسو زره قامت سنان مژگان خدنگ ابروکمان

دل آهن و تن پرنیان خط جوشن و صورت سپر

فربه سرین لاغر میان اندک سخن بسیار دان

خورشید رو ذره دهان فولاد دل سیماب بر

باری چو آمد در سرا دید آنچنان پژمان مرا

گفتا که بی موجب چرا از وصل من جستی حذر

من ماهم و در تیره شب از من رمیدی بی سبب

در تیره شب ماه ای عجب نیکوتر آید در نظر

گفتم خطا کردم خطا ایدون عطا باید عطا

ای رویت آرزم ختا ای مویت آشوب تتر

گفتا بهل این های و هو عذر گنه چندین مجو

برخیز و سنگین کن سبو زان باده پر شور و شر

زان باده کز وی خار خشک آرد دو صد من بید مشک

از رنگ و بو چون لعل ومشک از زیب وفر چون ماه و خور

دفع کرب رفع ترح کان طرب جان فرح

ریحان دل روح قدح نیرام غم نور بصر

بویش به عنبر ماندا رنگش به گوهر ماندا

بیجاده تر ماندا لؤلؤی خشک مستقر

هم عقل را پیوند ازو هم جان و دل خرسند از او

هم اهرمن در بند ازو هم زو معاصی مغتفر

از بسکه صافست و روان هم ظاهرست و هم نهان

همچون مضامین در بیان همچون معانی در صور

بق زان خورد پیلی شود در جو چکد نیلی شود

وز آن ابابیلی شود خجلت ده طاووس نر

نادان از آن گر نوشدا از تنگ ظرفی جوشدا

تا روز حشر ار کوشدا در گل فروماند چو خر

حالی ز جا برخاستم خاطر ز غم پیراستم

بزم نشاط آراستم ترتیب دادم ماحضر

آماده کردم بهر وی تار و رباب و چنگ و نی

نقل و کباب و جام و می اسباب عشرت سربه سر

بگشودمش بند قبا گفتم زهی شیرین لبا

اهلا و سهلا مرحبا اشرب فقد حان السحر

زینسان که آرام دلی زینسان که شمع محفلی

عیش جهان را حاصلی نبود ز وصلت خوبتر

بیگانگی از سر بنه بیگانگی جستن نه به

بنشین بخور بستان بده شادی بیاور غم ببر

هم بذله بشنو هم بگو هم دل بجو هم گل ببو

هم ساتکین کش هم سبو هم انگبین خور هم شکر

خواهد گذشتن چون جهان زان رخش غم بیرون جهان

کز نقش پیدا و نهان باقی نمی ماند اثر

شادی خوشست و خرمی کز نقش بیشی و کمی

جز عیش جان آدمی نخل بقا ندهد ثمر

اینست نقد حال ما کز اوست فرخ فال ما

قسمت ز ماه و سال ما جز آن نباشد ای پسر

امشب من از وصلت خوشم فردا ز غم در آتشم

زیرا که فردا می کشم رخت عزیمت بر سفر

نام سفر چون برده شد آن شوخ چشم آزرده شد

وز غم چنان افسرده شد کاندر خزان شاخ شجر

ز الماس مرجان سای شد از جزع مرجان زای شد

از دست رفت از پای شد هی زد برو هی زد به سر

هی گریه کرد و هی جزع هی ناله کرد و هی فزع

هی گفت اسکت یا لکع عذبت طرفی بالسهر

خیری نمود از ارغوان چنبر نمود از خیزران

افشاند بر گل ضیمران آزرد یاقوت از گهر

پرتاب کرد از سر کله از ده هلال آزرد مه

صد خنجرش در هر نگه صد ناچخش در هر نظر

هی ریخت بر گل گوهرا هی بیخت بر مه عنبرا

هی بر سمن از عبهرا بارید مروارید تر

جوشیدش از تنور دل آبی که طوفان زو خجل

چون نوح هر دم متصل گویان که ربی لاتذر

گفتم چرا گشتی چنین گفتا برو خامش نشین

چندم ز خودسازی غمین چندم ز بد گویی بتر

می بینمت چون بوالهوس مشتاق چیزی هر نفس

چون غافلان از پیش و پس آشفته حال آسیمه سر

گه پیشه یی را مخترع گه شیوه یی را متبع

فاخش الاله سؤ فلعلک و احذرن کل الحذر

نه عارفی نه متقی نه باده خواری نه شقی

نه پاک دان نه نقی نه پیش بین نه پس نگر

این آرزو باری بهل کز من نخواهی شد بحل

دانم خجل گردی خجل گر رخت بندی از حضر

حالی سفر کردن چرا رنج سفر بردن چرا

جان و دل آزردن چرا از بهر مشتی سیم و زر

چند از پی خیل و رمه این های و هوی وین دمدمه

دنیا نماند این همه گیتی نیرزد اینقدر

گیرم سفر کامت دهد خورشید سان نامت دهد

یک صبح تا شامت دهد از خاوران تا باختر

چندان نیرزد این عنا کز حضرتی گردی جدا

کاو را ظفر بخشد خدا بر خسروان نامور

شاه آفریدون کز سمک بر رفته صیتش تا فلک

با خلق و کردار ملک با خلق و دیدار بشر

فرخنده شاه راستین کش کان بود در آستین

با قدر او گردون زمین با جود او دریا شمر

مغلوب حکمش چار حد منکوب قهرش دیو و دد

هم حکمران بر نیک و بد هم قهرمان بر خیر و شر

بر عالم و آدم کیا کاخش مطاف از کیا

جنت ز خلقش یک گیا دوزخ ز قهرش یک شرر

عین زمین عون زمان شاه جهان ماه مهان

غیث کرم غوث امان فصل ادب اصل هنر

کان بهی بحر بها هم بادها هم با نها

خورشید با رایش سها یاقوت با جودش مدر

مذبوح از تیغش سمک مجروح از رمحش فلک

مرجوح باخلقش ملک مطروح بانطقش شکر

خشمش چو دوزخ جانگزا قهرش چو جنت جانفزا

هم تابع حکمش قضا هم پیرو امرش قدر

عالم ز عدل او حرم رایج به عهد او کرم

بابی ز خلق او ارم تابی ز تیغ او سقر

ای چون شعاع مهر و مه تیغت گشوده خشک و تر

وی چون فروغ صبحگه صیتت گرفته بحر و بر

خنگت صبا تیغت وبا از این وبا وز آن صبا

خاک بداندیشان هبا خون ستم کیشان هدر

بر هر بلیدی قهر ران بر هر بلادی قهرمان

بر هر امینی مهربان در هر زمینی مشتهر

روزی که از تیغ گوان از خاک روید ارغوان

وز نوک ناوک خون روان گردد چو پشت نیشتر

از گرد و خون خاک زمین ماند به جامه اهل چین

کز اطلسستش آستین وز قندزستش آستر

از بس سنان و تیغ و شل بارد به تنها متصل

وز بس خدنگ جان گسل گردد به دلها کارگر

گویی خدای آسمان می نافرید اندر جهان

جز خنجر و تیغ و سنان جز ناچخ و تیر و تبر

وز بسکه جان اهل کین با خاک ره گردد عجین

گویی همه خاک زمین جان داردی چون جانور

چون از کمین آیی برون جاری کنی جیحون خون

از نیش تیغ آبگون وز نوک تیغ جان شکر

رمحت بدرد تا فلک تیغت ببرد تا سمک

نقش بقا سازند حک این از نشیب آن از زبر

گوید عدویت دمبدم از خوف جان در هر قدم

یا حبذا دارالعدم یا مرحبا دارالسقر

گوید ز بس خوف قصاص این المفر این المناص

این النجاة این الخلاص این المقام این المقر

شاها مرا یک ملتمس باقیست بشنو یک نفس

کافکنده چرخم در قفس چون طایر بی بال و پر

سالیست افزون تا مرا ز اقران نمودی برترا

هم سیم داد هم زرا هم گنج دادی هم گهر

بس زر و سیم و خواسته بخشیدم ناخواسته

واکنون ز جا برخاسته عزمم به آهنگ سفر

نه اسب دارم نه رهی وز سیم و زر جیبم تهی

هم در سرم فکر مهی هم در دلم عزم خطر

هم زر خواهم جعفری هم جامه خواهم عبقری

هم بنده خواهم بربری هم باره خواهم رهسپر

هم خواهم از گیتی خدا، کش جان یک گیتی فدا

خواهم که اجرای مرا افزون کند نیمی دگر

هم خواهم اندر بارگه بارم دهی بیگاه و گه

زان پس که از درگاه شه شد نخل عیشم بارور

از تو سخا وز من ثنا از تو عطا وز من دعا

از تو کرم وز من وفا از تو مراد از حق ظفر

تا لاله روید از دمن تا ژاله بارد در چمن

تا ناله خیزد از دهن تا هاله گیرد بر قمر

یارت فزون خصمت قلیل این یک عزیز آن یک ذلیل

این یک صحیح آن یک علیل این شادمان آن نوحه گر

قاآنی این اشعار تو وین پر هنر گفتار تو

رونق دهد بازار تو در نزد شاه دادگر