در ستایش جناب جلالت مآب نظام الملک فرماید
مگر شقیق عقیقست و کوه کان یمن
که پر عقیق یمن شد که از شقیق دمن
مگر به باغ سراپرده زد بهار که باز
سپاه سبزه و گل صف کشید در گلشن
مگر ز که سر پستان نموده دایه ابر
که طفل غنچه بی شیر باز کرده دهن
ز لاله راغ بپا بسته بسدین خلخال
ز ابر کوه به سر هشته عنبرین گرزن
نهاده غنچه ز یاقوت تکمه بر خفتان
فکنده فاخته از مشک طوق بر گردن
اگر چراغ خمش گردد از نسیم چرا
شد از نسیم بهاری چراغ گل روشن
به سرخ لاله سیه داغها بدان ماند
که رنگ سوده عنبر به بسدین هاون
عروس غنچه به مستوری آنقدر می خورد
که آخر از سر مستی درید پیراهن
چه نعمتست درین فصل وصل سیم تنی
سهیل طلعت و خورشید چهر و زهره ذقن
دو خفته نرگس مکحول پر ز خواب و خمار
دو چفته سنبل مفتول پر ز تاب و شکن
به پشت بسته ز سیم سپید یک خروار
به فرق هشته ز مشک سیاه یک خرمن
به طعنه سیمش گوید به دل که لاتیأس
به عشوه مشکش گوید به جان که لاتأمن
خوش آنکه همره شوخی چنین چمانه به دست
چمان شود به چمن بی ملال و رنج و محن
اساس عیش مرتب نموده از هر باب
حریف بزم مهیا نموده از هر فن
می و چمانه و تار و ترانه و طنبور
نی و چمانی و چنگ و چغانه و ارغن
ترنج و سیب و به و نار و پسته و بادام
گل و شقایق و نسرین و سنبل و سوسن
عبیر و غالیه و زعفران و مشک و گلاب
سپند و مجمره و عود و عنبر و لادن
نبیذ و نقل و شراب و کباب و رود و رباب
شمامه و شکر و شیر و شهد و شمع و لگن
سرور و سور و سماع و نشاط و رقص و طرب
حضور و امن و فراغ و سلو و سلوی و من
نه در روان غم و آزار و درد و رنج و ملال
نه در دل انده و تیمار و پیچ و بند و شکن
نه بیم وعظ و نصیحت نه بانگ بوم و غراب
نه خوف شحنه و مفتی نه صوت زاغ و زغن
هوای صبح و نسیم بهار و ناله مرغ
فضای باغ و تماشای راغ و سیر چمن
خروش بلبل و آهنگ سار و خنده کبک
صدای صلصل و صوت هزار و بوی سمن
تذرو و طوطی و سار و چکاوک و طاووس
گوزن و تیهو و دراج و آهو و پازن
همی دوان و نوان گه به باغ و گاه به راغ
همی چمان و چران گه به کوه و گه به دمن
نسیم شبدر و شب بو پس از ترشح ابر
نشاط سیر و تفرج پس از خمار شکن
عتاب دوست به ساقی که هی شراب بیار
خطاب یار به مطرب که هی رباب بزن
ز نعمت دو جهان آنچه برشمردم به
مگر ز خدمت فخر زمان و ذخر زمن
نظام ملک ملک حضرت نظام الملک
سپهر مجد و معالی جهان فهم و فطن
امین تاج و نگین افتخار دولت و دین
پناه چرخ و زمین پیشکار سر و علن
سواد خامه او کحل دیده غلمان
بیاض طلعت او نور وادی ایمن
نه بی اجازه او هیچ باد هامون گرد
نه بی اشاره او هیچ سیل بنیان کن
یتیم با کرمش راضی از هلاک پدر
غریب با کرمش شاکر از فراق وطن
زهی به فیض نوال تو زنده عظم رمیم
زهی ز فر جمال تو تازه دهر کهن
بدان رسیده که از ایمنی سیاست تو
به بحر از تن ماهی برون کند جوشن
به نور رای تو کوران به نیمشب بینند
سواد چشم جنین را به بطن آبستن
خلاف معجز داود معجزی دارد
هر آن کسی که به جان مر تو را بود دشمن
اگر ز معجز داود گشتی آهن موم
فسرده جانی او موم را کند آهن
به پیش کاخ جلال تو آسمان کبود
به تیره دودی ماند که خیزد از گلخن
چه کاهد و چه فزاید به قدرت از دو جهان
ز دانه یی دو کم و بیش کی شود خرمن
هر آنکه سر ز تو تابد قضا ز طاق سپهر
چو ذوذؤابه به موی سرش کند آون
ستاره را به مثل چون فروغی اندر چشم
زمانه را به صفت چون روانی اندر تن
ز شوق چهر تو بینا شود همی اعمی
ز حرص مدح تو گویا شود همی الکن
به روزگار تو از هیبت عدالت تو
به چشم و زلف نکویان پناه برده فتن
ز چشم و زلف بتان گر جریمه یی خواهی
به جای جایزه شعر من ببخش به من
که از بنفشه و بادام زلف و چشم بتان
برای چاره ماخولیا کشم روغن
به قدر بینش بیننده است رتبه تو
چو نور مهر که افتد به گونگون روزن
ظهور قدر تو در این جهان بدان ماند
که نور مهر درافتد به چشمه سوزن
سپهر را چه گنه گر مشبکش بیند
کسی که بنگرد او را ز پشت پرویزن
ترا بلندی و پستی به هیچ حالت نیست
مگر به دیده بی نور دشمن ریمن
کسوف شمس و قمر نیست جز ز پستی ما
از آنکه در کره خاکمان بود مسکن
همیشه ماه به یک حالتست و ما او را
گهی به شکل کمان دیده گه به شکل مجن
هلا افاده حکمت بس است قاآنی
مپاش در بر سیمرغ دانه ارزن
شراره خیز بود تا که برق در نیسان
ستاره ریز بود تا که ابر در بهمن
شراره خیز بود جان حاسدت ز حسد
ستاره ریز بود کام مادحت ز سخن