دیوان سنایی

اي تاج تا قرين زمين گشته اي چو گنج
چون تاج خم گرفت قد دوستان تو

گنج وفا و خدمت تو بود ذات من
تاج عطا و طلعت من بود جان تو

چون صخاورزي صد گنج جهان پر درمي
چون سخن گويي صد بحر خرد پر درري

ز ناداني و ناتواني رسي تو
ازين کنج صورت به گنج معاني

ز مردان شکسته مرد خسته کم شود زيرا
که سگ آنجاست کابادست گنج آنجا که ويراني

اي آمده ز خاک به خاکست رفتنت
ور صد هزار گنج به خاک اندر آگني

ديد رضوان به خرابيش ز يک روز چو گنج
به عجب گفت همي کينت نکو جايگهي

خاطر و وهم تو چون از پرده بيرون خواندش
خازن رايت ز گنج معرفت آرد سلب

خط سخنهاي خوب يافت ز گنج کلام
بحر معاني گرفت همت طبعش تمام

از جستن و خواستن برآساي و مباش
آرام گزين که خفته اي بر سر گنج

حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة سنایی

جسم را قسم راحت آمد و رنج
روح را راحت است همچون گنج

موضع کفر نيست جز در رنج
مرجع شکر نيست جز سر گنج

کدخدايي خدايي است برنج
خاصه آنرا که نيست حکمت و گنج

جگر ودل به خواب گنج بود
ساق و زانو عنا و رنج بود

شير درخواب گنج و مال بود
روزي نيکو و حلال بود

تا در اين خاکدان نبيند رنج
نرسد زان سراي بر سر گنج

اصل ايمان و رکن تقوي دان
کان ياقوت و گنج معني دان

گر همي گنج دلت بايد و جان
شو به درياي فسروا القرآن

ور نه آه مريد عشق الفنج
همچو ماريست خفته بر سر گنج

نيست اندر مقام راحت و رنج
بر سر گنج به ز مار شکنج

چکني علم در ميانه گنج
کار بايد که کار دارد خنج

بهر پاس است مار بر سر گنج
نز پي آنکه گيرد از وي خنج

جان و تن را بسي محل ننهد
گنج را سکه دغل ننهد

چه کني پيش مدبري پر درد
در چنين کنج گنج بادآورد

جاي گنج است موضع ويران
سگ بود سگ به جاي آبادان